تعمیر و عیب یابی مادربرد کامپیوتر: راهنمای جامع
عیب یابی مادربرد می تواند یک کار چالش برانگیز باشد، به ویژه برای کسانی که تجربه کافی در زمینه تعمیرات قطعات الکترونیکی ندارند. همانطور که از نام آن پیداست، مادربرد بزرگترین و مهم ترین بخش در کامپیوتر است. این قطعه، تمامی اجزای کامپیوتر را به هم متصل می کند و در صورت خرابی، عملاً کامپیوتر غیرقابل استفاده خواهد شد. در این مقاله، به بررسی مطالبی می پردازیم که به شما کمک می کند راحت تر مادربرد را عیب یابی و تعمیر کنید.
دو حوزه اصلی عیب یابی مادربرد
مادربرد (Motherboard) اصلی ترین برد مدار چاپی (PCB) در کامپیوتر است. تمام بخش های اصلی کامپیوتر به مادربرد متصل می شوند و از طریق آن، تمام اجزا و تجهیزات جانبی خارجی با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند. یک مادربرد می تواند از دو جهت دچار مشکل شود:
- سخت افزاری: خرابی قطعات فیزیکی مانند خازن ها، سوکت ها، و غیره.
- نرم افزاری: مشکلات مربوط به تنظیمات بایوس، درایورها، و غیره.
اگر مادربرد از لحاظ نرم افزاری دچار مشکل شود، معمولاً می توانید با انجام پیکربندی مناسب، مشکل را رفع کنید. اما در صورتی که یکی از قطعات داخلی مانند خازن، سوکت و غیره آسیب دیده باشند، باید عیب یابی مادربرد را در بخش سخت افزاری انجام دهید تا مشکل رفع شود. در ادامه، توضیحاتی در مورد هر بخش ارائه می کنیم.
تشخیص دلیل و عیب یابی مشکلات نرم افزاری مادربرد
اگر مشکل مادربرد فقط در بخش نرم افزاری باشد (مانند کند شدن، خراب شدن مکرر و غیره)، همیشه امکان رفع مشکل وجود دارد. دلایلی که سبب مشکلات نرم افزاری مادربرد می شوند عبارت اند از:
- اورکلاک شدن قطعات
- به روز رسانی بایوس (BIOS)
- شل بودن قطعات
در ادامه، به شرح نحوه عیب یابی مادربرد برای هر بخش می پردازیم.
1. اورکلاک شدن قطعات
اورکلاک کردن (Overclocking) عملی است که توسط کاربر انجام می شود تا سرعت کامپیوتر را افزایش دهد. در حقیقت، برای اورکلاک کردن، ولتاژ اعمالی به قطعاتی مانند CPU افزایش پیدا می کند و به تبع آن، فرکانس کاری آن تغییر می کند تا سرعت عمل آن بیشتر شود. اگر مادربرد ظرفیت فیزیکی مناسبی برای اورکلاک نداشته باشد، دچار اختلال می شود. پس برای عیب یابی مادربرد، بررسی کنید که آیا CPU اورکلاک شده است یا خیر. به این نکته توجه کنید که اورکلاک چیزی نیست که به صورت خودکار برای CPU اتفاق بیفتد؛ بلکه کاربر با دستکاری هایی که در سیستم انجام می دهد، باعث این اتفاق می شود.
سه روش زیر برای بررسی اورکلاک CPU وجود دارند:
- استفاده از ابزارهای سیستم عامل داخلی مانند Task Manager
- استفاده از سیستم Third-party مانند CPU-Z
- بررسی از طریق بایوس (BIOS= Basic Input/Output System)
CPU به صورت کارخانه ای اورکلاک نمی شود؛ بنابراین، اگر CPU را به تازگی خریداری کرده اید، نگران موضوع اورکلاک نباشید. همچنین، اگر مدتی طولانی است که از کامپیوترتان استفاده می کنید نیز مطمئن باشید اورکلاک خود به خود انجام نمی شود.
حال برای رفع مشکل اورکلاک به صورت زیر عمل کنید:
- به بایوس کامپیوتر بروید. انجام این کار در هر مادربردی متفاوت است، اما به صورت کلی با فشار دادن مکرر کلیدهای DELETE، F10 یا F2 به آن دسترسی پیدا می کنید.
- دنبال گزینه ای با عنوان RESET TO DEFAULT بگردید و آن را انتخاب کنید.
- در بایوس گزینه Save and Reset را انتخاب کنید.
2. به روز رسانی بایوس (BIOS)
اگر بایوس به درستی به روز رسانی نشود، پیکربندی های مادربرد خراب شده و دچار اختلال نرم افزاری می شود. در این حالت، اصطلاحاً به آن مادربرد آجری (Bricking) می گویند، زیرا کاملاً بی استفاده شده است یا به عبارتی قطعه مرده است و (با هیچ روش ساده ای) نمی توان آن را تعمیر کرد.
برای عیب یابی مادربرد در این حالت و تعمیر آن، دو روش زیر وجود دارند که البته انجام دادن آن ها نیازمند تخصص و مهارت است:
- حذف و جایگزینی بایوس: در این حالت، باید محل قرارگیری بایوس در مادربرد را پیدا کنید. با توجه به مشخصاتی که روی قطعه نوشته شده است، تراشه سازگار با کامپیوتر را بخرید و مجدداً آن را روی برد لحیم کنید.
- برنامه نویسی مجدد بایوس: در این حالت، باید پین های بایوس معیوب را از برد جدا کرده و مجدد برنامه نویسی کنید. برای این کار، باید فایل باینری BIOS (BIN) را روی مادربرد خود داشته باشید و از طریق EEPROM (Electrically Erasable Programmable Read-only Memory) برنامه را مجدد روی بایوس بازنویسی کنید. سپس بایوس را مجدداً در برد لحیم کنید.
3. شل بودن قطعات
اگر مادربرد شما نامنظم کار می کند، می تواند به دلیل وجود قطعه شل در برد باشد. در این صورت، دو حالت زیر رخ می دهد:
- بخش هایی مانند RAM و PCIe به صورت محکم در اسلات (Slot) خود قرار نگرفته اند.
- گرد و غبار در شکاف های اسلات سبب اتصال ضعیف در مادربرد شده است.
اگر با صفحه آبی مرگ (Blue Screen of Death - BSOD) در مانیتور خود مواجه شدید، اغلب به این دلیل است که یک قطعه سخت افزاری مانند رم به مشکل خورده است. گاهی اوقات، مشکل قطعاتی مثل رم، جا نرفتن یا اتصال ضعیف در اسلات است. پس اگر به مشکلی در مادربرد برخوردید، ابتدا اتصالات روی برد را بررسی کنید و به روش مناسب گرد و غبار روی برد را تمیز کنید.